ترکها در دالهای بتنآرمه (RCC): علل، انواع و روشهای ترمیم
تعریف ترک در دال بتنآرمه
ترک در دال بتنآرمه (Reinforced Cement Concrete Slab) به گسیختگی، شکاف یا بازشدگی ایجادشده در توده بتن اطلاق میشود. این ترکها میتوانند در اثر عوامل مختلفی از جمله تغییرات دمایی، جمعشدگی بتن، ضعف در طراحی یا اجرای نامناسب به وجود آیند. دامنه ترکها از ترکهای مویی سطحی تا ترکهای عمیق سازهای متغیر است. شناسایی صحیح علت ایجاد ترک، شرط اساسی برای انتخاب روش ترمیم مناسب و تضمین دوام و ایمنی سازه است.
علل ایجاد ترک در دالهای بتنآرمه
ترکها در دالهای RCC میتوانند به دلایل زیر ایجاد شوند:
1. جمعشدگی بتن (Shrinkage):
بتن در فرآیند گیرش و سختشدن دچار جمعشدگی میشود که معمولاً منجر به ترکهای مویی سطحی میگردد. این ترکها عموماً غیرسازهای هستند و با عملآوری صحیح قابل کنترلاند.
2. نشست بستر (Settlement):
نشست نامتقارن خاک زیر دال باعث ایجاد تنشهای کششی و ترکخوردگی میشود. تراکم نامناسب خاک و آمادهسازی ضعیف بستر از عوامل اصلی آن هستند.
3. بارگذاری بیش از حد (Overloading):
اعمال بار فراتر از ظرفیت طراحی دال، بهویژه در فضاهای صنعتی، موجب ترکهای سازهای جدی میشود.
4. تغییرات دمایی:
انبساط و انقباض حرارتی بتن در اثر نوسانات شدید دما باعث ایجاد ترکهای حرارتی میشود.
5. تماس با مواد شیمیایی مهاجم:
کلریدها، سولفاتها و سایر مواد خورنده موجب خوردگی میلگردها و در نهایت ترکخوردگی و تخریب بتن میشوند.
6. آرماتورگذاری ناکافی یا نادرست:
کمبود سطح فولاد یا جانمایی نامناسب میلگردها، مقاومت کششی دال را کاهش داده و ترکپذیری را افزایش میدهد.
7. نسبت اختلاط نامناسب بتن:
نسبت نادرست آب به سیمان یا استفاده از مصالح نامرغوب منجر به بتن ضعیف و ترکخورده میشود.
8. عملآوری نامناسب بتن:
خشکشدن سریع بتن، بهویژه در هوای گرم و خشک، موجب ترکهای سطحی میشود.
9. حرکت بستر خاک:
فرسایش خاک، ریشه درختان یا تغییر سطح آب زیرزمینی میتواند باعث ترک در دال شود.
10. نقص در طراحی سازه:
اشتباه در طراحی ضخامت دال، فاصله آرماتورها یا تکیهگاهها منجر به ترکخوردگی میشود.
11. عیوب اجرایی:
بتنریزی، تراکم یا پرداخت نامناسب باعث ایجاد نواحی ضعیف مستعد ترک میشود.
12. نبود درزهای کنترلی و انبساطی:
عدم پیشبینی درزها مانع آزادسازی تنشهای حرارتی و جمعشدگی شده و ترکهای تصادفی ایجاد میکند.
13. انتخاب نادرست مصالح:
واکنش قلیایی–سنگدانه (ASR) یکی از عوامل مهم ترکهای دیررس در بتن است.
انواع ترکها در دال بتنآرمه
ترکها به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:
1. ترکهای سازهای (Structural Cracks)
این ترکها ظرفیت باربری و ایمنی سازه را تهدید میکنند و معمولاً عمیق و گسترده هستند. ترمیم آنها نیازمند مداخلات سازهای جدی است.
انواع ترکهای سازهای:
• ترکهای قطری: ناشی از ضعف مقطع، کمبود آرماتور یا بارگذاری بیش از حد
• ترکهای جداشدگی (Splitting): ترکهای موازی و عمودی در اثر ضعف بتن یا آرماتور
• ترکهای افقی: معمولاً در ناحیه اتصال تیر به ستون
• ترکهای ناشی از خوردگی: همراستا با میلگردها و ناشی از زنگزدگی
• ترکهای خمشی: ناشی از خمش بیش از حد دال
• ترکهای ناشی از اضافهبار
2. ترکهای غیرسازهای (Non-Structural Cracks)
این ترکها عمدتاً سطحی بوده و بر ایمنی سازه تأثیر مستقیم ندارند.
انواع ترکهای غیرسازهای:
• ترکهای ناشی از خشکشدن زودرس: شامل ترکهای پوستهای و ترکهای شبکهای (Crazing)
• ترکهای حرارتی سطحی: ناشی از تغییرات دما و رطوبت
روشهای ترمیم ترک در دال بتنآرمه
انتخاب روش ترمیم وابسته به نوع، عرض، عمق و علت ترک است.
روشهای رایج ترمیم:
• تزریق اپوکسی: برای ترکهای سازهای و غیرسازهای
• شیارزنی و درزگیری: برای ترکهای باز
• تزریق گروت: در صورت وجود حفره یا نشست زیر دال
• روکش یا لایه تقویتی: افزایش یکپارچگی سطح
• دوخت ترک (Stitching): با میله فولادی و اپوکسی
• تقویت با الیاف کربن (FRP): افزایش مقاومت خمشی و کششی
• درزگیری انعطافپذیر: برای ترکهای غیرسازهای
• ترمیم موضعی بتن: با ملاتهای ترمیمی
• ایجاد درز کنترلی: برای هدایت ترکهای آینده
راهکارهای پیشگیری از ترک در دالهای RCC
• استفاده از طرح اختلاط اصولی
• عملآوری صحیح و کافی بتن
• آرماتورگذاری مطابق نقشه و آییننامه
• اجرای درزهای کنترلی منظم
• جلوگیری از بارگذاری زودهنگام
• استفاده از افزودنیهای مناسب
• محافظت در برابر شرایط محیطی نامساعد
• نظارت مستمر و نگهداری دورهای
• مشاوره با مهندس سازه در پروژههای حساس
جمعبندی
ترک در دالهای بتنآرمه پدیدهای رایج اما قابلکنترل است. تشخیص صحیح علت، تفکیک ترکهای سازهای از غیرسازهای و انتخاب روش ترمیم مناسب، نقش کلیدی در افزایش دوام، ایمنی و عمر مفید سازه دارد. با طراحی اصولی، اجرای صحیح و نگهداری مناسب، میتوان خطر ترکخوردگی را به حداقل رساند.
منبع:
www. constrofacilitator.com
برای دریافت مشاوره و اطلاعات بیشتر، همین حالا با ما تماس بگیرید.